MECAZ ANLAM

   Sözcüğün ilk anlamından tamamen
uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır mecaz
anlam. Sözcük ilk anlamından uzaklaşarak
yeni bir anlam kazanmıştır. Mecaz anlamlı
sözcükler genelde “Akla yatmayan, akıl dışı”
sözcüklerden oluşur. Küçük bir çocuğa
mecaz anlamlı sözcükleri söylerseniz soyut
düşünme kabiliyeti gelişmediği için size
gülecektir.
Mecaz anlamlı sözcük cümlede başka bir
sözcük yerine kullanılır. Bu sebeple mecaz
anlamlı sözcüğü çıkarıp yerine farklı bir
kelime koyabilirsiniz. Örneklere göz atalım:
Bu boş sözlerle beni kandıramazsın. (“Boş”
sözcüğü ile “gereksiz, anlam taşımayan,
yersiz” denmek istenmiştir. “Boş” sözcüğüne
yeni bir anlam kazandırılmak istenmiştir.
Bizim işlere de kol atmış. (“Kol” sözcüğü tek
başına kullanıldığında insana ait bir organın
adıdır. Yani gerçek anlamlıdır. Fakat burada
“kol atmak” şeklinde deyimleşerek
kullanılmış. Yani ilk anlamından tamamen
uzaklaşarak mecazlaşmıştır.)
ÖRNEKLER
O kadar kibirli ki burnundan kıl
aldırmıyor. (kibirli anlamında)
İşe alacağın adama dikkat et, eli uzun
biri olması. (hırsız anlamında)
Onun ağzı iyi laf yapar, benden
söylemesi. (güzel söz söyleyen
anlamında)
Söylediğin sözler boğazımda
düğümlendi. (ağlamak isterken
ağlayamamak)
Bana çok sert davranıyor. (incitici
davranmak)
Bırak bu ayakları kardeş. (bahane
bulmak)
Bu davranışınla gözümden düştün.
(itibarını kaybetmek)
Söylediği sözler bana çok ağır geldi.
(üzücü gelmek)
Beni kırdığın için benden özür
dilemelisin. (incitmek)
Çok sıcak kanlı bir adamdı. (samimi
anlamında)
(Yukarıdaki örneklerde koyu yazılan
sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır.)
TERİM ANLAM
Bir zümreye; meslek grubuna, spor dalına, iş
alanına vs. ait özel sözcüklerdir. Bu
sözcüklerin bazıları sadece terim anlamda
kullanılırken bazıları da kimi zaman terim
anlamda kimi zaman gerçek, mecaz ve yan
anlamda kullanılabilir. Şimdi örneklere göz
atalım:
Bu şiirin ölçüsü 7’li hece ölçüsüdür. (“Ölçü”
sözcüğü edebiyat alanına ait terim anlamda
kullanılmıştır.)
Ölçü birimlerimiz Cumhuriyetle birlikte
değişmiştir. (“Ölçü” sözcüğü gerçek anlamda
kullanılmıştır.)
Bu sefer ölçüyü gerçekten kaçırdı. (“Ölçü”
sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır. )
ÖRNEKLER
Ölçü, şiir, uyak, kafiye, redif, mecaz,
aliterasyon, kinaye… (Edebiyat
terimleri)
Üçgen, açı, kenarortay, dikdörtgen,
kare, prizma… (Geometri terimleri)
Skeç, tekst, metin, rol, dekor, suflör,
perde, oyun, provs… (Tiyatro terimleri)
Hukuk, hakim, mahkum, adalet, celse,
dava, beraat, müebbet, hapis… (Hukuk
terimleri)
Doktor, hasta, eks olmak, steteskop,
kalp, acil… (Tıp terimleri)
Üçgenin iç açılarının toplamı 180 derecedir.
(Terim anlamda)
Bu olaya bakış açınızı değiştirmelisiniz.
( Yan anlamda)
YGS Türkçe Sözcükte Anlam
Çıkmış Soru Analizi
Biliyorsunuz sözcükte anlam konusu
müfredatımızda “Sözcükte ve söz
öbeğinde anlam” başlığıyla geçer. Bu
sebeple YGS Türkçede ve LYS
Edebiyatta ve diğer sınavlarda çıkacak
sorularda sözcük ve söz öbeğ i şeklinde
karşımıza gelecektir. Şimdi gelebilecek
soru kalıplarına bakalım:

– Bu parçada “……………………” sözüyle
anlatılmak istenen aşağıdakilerden
hangisidir?

– Parçada geçen “………………….” sözüyle
sanatçıya ait hangi özellik belirtilmek
istenmiştir?

– Parçada geçen altı çizili sözle
anlatılmak istenen aşağıdakilerden
hangisidir?

– Aşağıda verilen cümlelerden hangisi
ayraç () içindeki anlamını
karşılamamaktadır?

– Boş bırakılan yere aşağıdaki
deyimlerden hangisi getirilmelidir?
– Yukarıda verilen sözle aşağıdaki
kavramlardan hangisi ilişkilidir/
ilişkilendirilemez?

– Numaralı cümlelerin hangisinde/altı
çizili söz öbeklerinin hangisinde
mecazlı bir söyleyiş yoktur?

– Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan
yere düşüncenin akışına göre hangisi
getirilmelidir?

Şimdi Sıra Sizde
Aşağıda altı çizili kelimelerin gerçek, yan,
mecaz veya terim anlamdan hangisiyle
kullanıldığını bulun.
Sorular
Çözümler
Bu akşam sinemaya gidelim mi?
Film çevirmeyi bırak da doğruları
anlat.
Sözcükte anlam Türkçenin en önemli
konusudur.
Pantolonumun paçasını yaptırmak için
terzi arıyorum.
Bu işi eline yüzün e bulaştırmadan
hallet.
Başarı herkese göre değişir.
Dolabın gözünden telefonu getirir
misin?

