İSIM SOYLU SÖZCUKLER-İSIM (AD)

           İSİM SOYLU SÖZCÜKLER

İSİM (AD)

          Varlıkları, kavramları karşılayan
sözcüklerdir. İsimlerle, karşıladıkları kavram
ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır.
Bunlar daima birbirlerini çağrıştırır. Örneğin
“kitap” sözü aklımızda hemen varlık olarak
“kitap” nesnesini getirir. Ya da bir
kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu
karşılayan isim gelir. Kavramlar için ise bu
kadar belirgin bir ilişkinin varlığını
söyleyemeyiz.
 Mesela “dert” dendiğinde
aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak
bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum
olduğu zihnimizde belirir.
İsim değişik yönlerden incelenir.

      Varlıklara Verilişlerine Göre:

       a. Cins İsmi : Aynı türden varlıkları
karşılayan isimlerdir. Bu varlıkların
benzerleri etrafta çoktur: ağaç, top, kitap vs.
b. Özel İsim : Tek olan, tam bir benzeri
bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir.
Yer adları (Samsun, Uludağ…)
Kişi adları (Ahmet, Mustafa…)
Ülke adları (Pakistan, Şili)
Kitap, dergi, gazete adları (Yaban, Tanin…)
Kurum adları (Marmara Üniversitesi, Kızılay)
Dil adları (Türkçe, İngilizce…)
Din ve mezhep adları (İslamiyet, Ortodoks…)
Hayvanlara verilen adlar (Boncuk, Tekir…)
Bir isim, her zaman cins ismi olmayacağı
gibi her zaman özel isim de olmaz.
“Mevsimlerden baharı severim.” derken
“bahar” cins ismidir. Ancak;
“Bugün Bahar sınıfta yoktu.” cümlesinde bu
isim bir kişi adı olmuş ve özel isim haline
gelmiş. Elbette bunun tersi de olabilir.
“Uzaydan Dünya’nın resmini çekmişler.”
cümlesinde “Dünya” özel bir isimdir. Çünkü
bir gezegeni karşılar. Ancak;
“Dün, seni, dünyayı dolaştım, bulamadım.”
cümlesinde “dünya” çok yer gezmek
anlamında mecaz bir anlama gelmiş ve cins
ismi olmuştur.
Not : Özel isimlerin baş harfleri daima
büyük harfle yazılır.
Karşıladığı Varlığın Sayısına Göre:

a. Tekil İsim : Sayıca tek bir varlığı
karşılayan isimlerdir: Kalem, silgi, ev…

b. Çoğul İsim : Sayıca birden çok varlığı
karşılayan isimlerdir. İsimlere (-ler, -lar) eki
getirilerek yapılır: Ağaçlar, evler, kitaplar.

c. Topluluk İsmi : Çoğul eki almadan birçok
varlığı karşılayan isimlerdir: Toplum, halk,
millet, ordu, bölük, sürü…
Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir. Bu
durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur.

Örneğin “Dünya milletlerinin yakınlaşması
gerekir.” derken kendi içinde bir grup
oluşturan “millet” sözüyle birden fazla grup
anlatılmış olur.
İsimleri ayrıca somut ve soyut oluşlarına
göre de gruplandırabiliriz. Ancak daha önce
soyut, somut anlamı açıkladığımızdan,
burada ayrıca üzerinde durmayacağız.
Somut anlamlı olan “masa” sözcüğünün
somut; soyut anlamlı olan “neşe”
sözcüğünün soyut isim olduğunu bilmeliyiz